Planet Finance: De Aard van het Beest

Dit voorjaar bracht de VPRO met regisseur Marije Meerman (in coproductie met zdf/arte en met steun van het NPO-fonds & CoBO) een zesdelige documentaireserie uit genaamd Planet Finance, waarin Meerman de kijker meeneemt op reis door de ons gecreëerde parallelle financiële wereld. Het is een documentaireserie die wij met veel belangstelling hebben gekeken en waar we sindsdien nog vaak aan terug denken. 

Daarom hebben we besloten om middels 6 artikelen elke aflevering bij langs te gaan en onze takeaways te noteren, maar ook om een blik op de toekomst te werpen en onszelf vragen te stellen. Vragen waarop we ogenschijnlijk direct een antwoord lijken te hebben, maar wat - naarmate je er steeds langer en dieper over na gaat denken - toch meer voeten in de aarde blijkt te hebben dan het ogenschijnlijk lijkt op voorhand. 

Deze week behandelen we Aflevering 1: “De aard van het beest”. Terug te kijken via NPO (npostart.nl).

De aard van het beest
“Een wereld waarin je de slimste of snelste moet zijn”. Zo luidt de intro van Planet Finance. “Een wereld waar je geld kunt verdienen als je denkt te weten wat de toekomst brengt. Een wereld van angst en verlangen. Waar je wint of verliest.”. En “Er lijkt gemakkelijk rijkdom gecreëerd te worden. Een almaar groter groeiende wereld waar kapitaal beter rendeert dan arbeid.".

De herkomst van welvaart
Hiermee slaat regisseur Meerman gelijk de spijker op z’n kop. In het boek The Origin of Wealth (Bol.com) schrijft auteur Eric Beinhocker (o.a. Harvard, MIT en McKinsey & Company) over het beginsel van waardecreatie, hetgeen in de financiële wereld begint bij vraag & aanbod. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de aandelenkoers van het bedrijf Apple, bepaalt deze koers op hoeveel Apple wordt gewaardeerd en dus hoeveel het bedrijf Apple waard is op dat moment. Aangezien een aandelenkoers tot stand wordt gebracht door verkopers en kopers van een aandeel, bepalen zij de koers van een bedrijf. Hiermee kan waarde gecreëerd worden: als elke belegger besluit zijn stukken vast te houden en enkel nog aandelen bij te kopen, droogt de aanbodzijde op. Hiermee zal de koers van een bedrijf exponentieel stijgen. In Planet Finance ben je op dat moment virtueel dus rijk, net als alle andere aandeelhouders van het bedrijf: je hebt waarde gecreëerd. En zo is ook de waarde van Planet Finance in zijn geheel mee gestegen.

Deze waardecreatie gebeurt elke dag in Planet Finance. Dan Dicker (ex-vloertrader) geeft in de documentaire bijvoorbeeld aan dat hij veel geld heeft verdiend: “We created money out of worthless pieces of paper. But the world decided that they had value”. 

Vraag en aanbod tijdens crises
Zo ook bijvoorbeeld in de periode voor de kredietcrisis in 2007/2008. Er werden toen CDO’s (Collateral Debt Obligations) uitgegeven door banken en andere financiële instituten van onder andere housing bonds met zogenaamde Tripple A status. De waarde van deze CDO’s kwam tot stand op de beurs middels vraag en aanbod. Maar in werkelijkheid was de waarde van deze Tripple A status CDO's niet van toepassing: er zaten vele junk bonds in met een hoog risico, waaronder leningen aan particulieren met een heel hoog rentetarief, die waarschijnlijk nooit meer afgelost zouden kunnen worden als het financieel ook maar even tegen zou gaan zitten en de bubbel zou gaan barsten. De wereldwijde implicaties hiervan zijn inmiddels bekend. Zolang er over een langere periode de vraagzijde op Planet Finance groter is dan de aanbodzijde, wordt er waarde gecreëerd. Hierdoor kan er inderdaad meer rendement gemaakt worden op kapitaal dan op arbeid. Met uitzondering van correcties.

Tijdens correcties wordt er juist waarde vernietigd: iedereen wil door dezelfde deur naar buiten, ongeacht de koersen op dat moment. Paniek heerst: de waardecreatie is negatief en de waarderingen als geheel worden gecorrigeerd. Ook zijn er mensen die juist verdienen aan deze correcties. Die kansen zien en deze benutten omdat ze weten dat ook in de toekomst de aarde gewoon door zal blijven draaien. Lange termijn denkers, die met korte termijn en splitsecond beslissingen veel geld kunnen verdienen. Maken verkopers tijdens crises dan verstandige keuzes? Waarop worden deze keuzes gebaseert? Kun je tijdens zulke kortstondige periodes profiteren van de emotionaliteit van ons als mens door er rationeel tegen in te gaan? 

In tijden van tumult, waarin de VIX nieuwe records bereikt, willen er veel mensen door dezelfde uitgang. Zo ook tijdens het begin van de corona crisis, maart 2020. De wereld leek tot stilstand te komen en vele beleggers verkochten hun aandelen of legden geen nieuwe kooporders in waardoor de vraagkant opdroogde. Niet veel later schoten de aandelenkoersen alweer omhoog. 

Van Marktplaats naar Flitshandel
In de documentaire houdt Michel Marks, naast voormalig beursvoorzitter ook vloertrader, een bord omhoog dat vroeger werd gebruikt op de beursvloer. Hierop staan de aantallen, de verkoop en aanbod prijzen. Tot in de jaren 70 werd dit krijtbord nog gebruikt, waarop ook de kopers en verkopers (namen) zichtbaar waren. Een fysieke marktplaats dus waar kopers en verkopers elkaar ontmoeten.

Tegenwoordig is Planet Finance veel anoniemer door de digitalisering van de afgelopen jaren. Enkel door verplichte publicaties bij grote belangen, worden de eigendommen van beleggers en instituten openbaar gemaakt. Vaak pas weken nadat iemand een substantiële deelneming heeft opgebouwd in een bedrijf. Ook zijn er positieve kanten van deze digitalisering, zo is het voor iedereen veel toegankelijker geworden om mee te doen op de beurs. Met slechts een paar klikken heb je al een account bij een broker en kan je met je spaargeld op jacht naar rendement in het spel van vraag en aanbod.

In tijden van tumult valt er voor traders veel te verdienen. Zo geeft Bob Iaccino (olie trader) in de documentaire aan dat zijn beste dag ooit 11 september 2001 was. Hij geeft nog een tip mee: stel jezelf eerst de vraag ‘Wat gebeurt er?’ in plaats van waarom iets gebeurd. Direct inspelen op een event dus, ongeacht de reden waarom iets gebeurd. Dit komt later wel, aldus Bob. Zo verdient ook Flow Traders zijn geld: in tijden van tumult zijn de spreads tussen vraag en aanbod het hoogst. 

Hierbij is het belang van ‘de snelste zijn’ cruciaal, aldus Stéphane Tyc (Quincy Data), die de belangrijkste beurzen wereldwijd met elkaar verbindt door datacenters. Zijn klanten omslaan zo’n 50% van het wereldwijde volume op de beurs. Veel van het dataverkeer gebeurt ook door algoritmes, aangestuurd door bots. Zij scannen patronen, nieuws en staan klaar om op events in te spelen. Algoritmes zijn niet gevoelig voor emoties, en handelen als het goed is enkel rationeel.

(Ruwe) Olie
In de documentaire speelt de grondstof olie een grote hoofdrol. Zo wordt verteld dat tot in de jaren 70 de prijs van olie niet door vraag en aanbod tot stand kwam, maar door wat de machtige oliemaatschappijen of olieproducerende landen ervoor vroegen. Zo was Michel Marks betrokken bij de oprichting van een beurs voor (ruwe) olie, specifiek een beurs voor futures op deze olie. Futures kun je zien als weddenschap, waarmee je inspeelt op de vraag of de prijs van het onderliggende product zal gaan stijgen of dalen. Futures kunnen hiermee worden gebruikt als verzekering (voor bijvoorbeeld bedrijven in deze sector) of voor speculatie. 

Meer over olie volgende week in het 6-luik over Planet Finance, met Aflevering 2: Gratis Olie.

Disclaimer
Publicaties op deze Website (https://debeursbaas.nl) zijn geen beleggingstips of -adviezen. Enkel wordt getracht informatie te geven over de beleggingswereld en het opbouwen van een portfolio. Daarnaast kunnen er meningen worden gegeven over bedrijven specifiek, of over het sentiment van de economie als geheel. Deze meningen, ongeacht gepresenteerd met feiten e/o cijfers, zijn eveneens geen beleggingstips- of adviezen. Deze dienen puur ter illustratie van onze visie. De documentatie gepresenteerd op onze Website kan onjuistheden e/o onregelmatigheden bevatten. Doe altijd je eigen onderzoek en raadpleeg meerdere bronnen alvorens het overgaan tot mogelijke beleggingsbeslissingen. Beursbaas is geenszins verantwoordelijk voor eventuele geleden schade als gevolg van onjuistheden e/o onregelmatigheden op onze Website of in onze producten e/o diensten. Bij het observeren van onjuistheden e/o onregelmatigheden, het verzoek contact met ons opnemen zodat wij dit kunnen corrigeren. Conform wetgeving zijn we verplicht te vermelden dat we een longpositie hebben in het genoemde aandeel Apple.